(Kể chuyện bằng thơ)
Hồng lam nhân vật khác thường
Có Cao nữ sĩ vốn phường trâm anh
Con nhà khuê các nổi danh
Phong lưu nết đất, thông minh tính trời
Theo thời nghiên bút thiếu thời
Nữ sĩ lỗi lạc ít người sánh vai
Sắc tài có một không hai
Vào trong phong nhã ra ngoài hào hoa
Về làm dâu họ người ta
Nào tài nào đức gần xa phẩm bình
Chồng bà khoa hoạn lừng danh
Cử nhân, Án sát ba sinh phỉ nguyền
Bỗng đâu chồng lại quy tiên
Đất bằng nổi sóng châu toàn dễ đâu?
Bà vừa hăm sáu tuổi đầu
Chăn đơn gối chiếc đêm thâu canh chầy
Liễu bồ tuổi tác thơ ngây
Một mình hiu quạnh, khó khuây nỗi lòng
Bao năm chiếc bóng cô phòng
Lăm le lá thắm thiếp hồng thiếu chi
Kiên trinh một dạ gan lỳ
Thờ chồng thủ tiết trọn lời trước sau.
Mặc cho duyên kiếp bể dâu
Chữ trinh gìn giữ bạc đầu không sai
Năm canh sáu khắc tháng ngày
Sương sa mặt đất, trăng lay giữ trời.
Nỗi niềm tâm sự bời bời
Đèn tàn một ngọn lệ rơi đôi hàng
Liễu bồ lắm nỗi đau thương
Khuê sầu một tập (1) thay nàng thảo ra
Khó than kể hết nỗi nhà
Gió mưa mù mịt cỏ hoa u sầu
Ngâm từng chữ, vịnh từng câu
Hồn thơ lia ráng điểm mầu tuyết mai
Trong đời dể có mấy ai?
Phòng không ghép chặt đêm chầy một thân
Bao năm rửa sạch bụi trần
Cửa thuyền nấp bóng xa gần nổi danh
Năm vào tám chục tuổi canh
Ngày xuân chúc thọ linh đình tiệc hoa
Nào thi nào họa cầm ca
Thân bằng cố hữu một nhà vui chung
Tiếng đồn khắp Nam, Bắc, Trung
Khuê môn tiết phụ, nữ trung văn hào
Nghìn thu để tiếng thanh cao
Làm gương cho khách má đào soi chung
“Khuê sầu thi thảo” thành công
Gần xa độc giả dốc lòng nhận ghi
Có bà Nguyễn Thị Phương Nghì
Hết lời ca ngợi bài thi như vầy:
Thơ rằng:
Mượn thú văn chương tỏ nỗi nhà
Lam, Hồng nữ sĩ khác người xa
Trần duyên chưa được tròn công quả
Tâm sự thôi đành gửi bút hoa
Mệnh bạc quản bao cơn sóng gió
Lòng son tô điểm nét sơn hà
Nuốt cay ngậm đắng bao tình cảm
Tiết điệu đem dài lụy nhỏ sa.
NGUYỄN THỊ PHƯƠNG NGHI kể
(1) “Khuê sầu thi tập” là tên một tập thơ của nữ sĩ Cao Thị Ngọc Anh mới cho ấn hành năm 1967 tại Saigon.
Sinh trưởng trong một gia đình khoa hoạn lừng danh tại Trung Việt, dưới trào vua Nguyễn, cụ Đông Các Cao Xuân Dục là thân sinh bà Cao Ngọc Anh. Nhờ đó mà cả gia đình nhà họ từ trai tới gái đều hấp thụ một nền học thức Hán Pháp đầy đủ. Năm lên 19 tuổi bà kết hôn với cụ Án Nguyễn Duy Nhiếp, con cụ Cần Chánh Nguyễn Trọng Hợp.
Ngoài bổn phận tề gia, bà thường cảm tác đề thơ. Vì xuất thân trong gia đình giàu sang, danh vọng, nên thơ của bà rất thanh thoảng, phong lưu, như bài thơ dưới đây:
VỊNH CẢNH NGŨ HÀNH SƠN QUẢNG NGÃI
Nghe nói Hành sơn cảnh tuyệt vời
Thanh nhàn dạo bước thử xem chơi
Năm hòn chót vót cây chen đá
Bốn mặt mênh mông nước lộn trời
Bãi cát trắng phau, cơn gió thổi
Chòm râu xanh ngất bóng tr8ang soi
Ngữ thi nét bút còn như cũ
Dâu bể bao phen đã đổi dời.
Bà sáng tác rất nhiều văn thơ, nhưng đều một loại thanh thoát phong lưu như thế cả. Ngoài những văn thơ, bà có cho xuất bản một quyển KHUÊ SẦU THI THẢO, nói lên nỗi sầu cô đơn của mình như của bao nhiêu người khuê phục khác, và hay nhứt là bài “Văn tế mẹ” của nữ sĩ được nhiều sách báo đăng ca tụng tài hoa của bà.
