Về địa lý, Việt Nam là một quốc gia nằm trong khu vực Đông Nam Á. Về lịch sử – văn hóa, các nhà nghiên cứu đều đặt Việt Nam nằm trong bối cảnh Đông Nam Á.
Việt Nam là một bán đảo, chiếm trọn phần phía Đông bán đảo Đông Dương, nên tính chất bán đảo là nổi bật. Đó là đất nước thuộc xứ gió mùa, nhiệt ẩm. Một đất nước có diện tích không lớn nhưng rất đa dạng về địa hình và cảnh quan: có rừng núi, đồi gò, thung lũng, châu thổ, biển khơi và hải đảo, có hệ thống sông suối khá dày đặc.
Con người đã có mặt trên đất Việt Nam từ rất sớm và khá liên tục trong suốt thời tiền sử.
Những di tích được phát hiện và nghiên cứu ở Việt Nam như núi Đọ, Quan Yên (Thanh Hóa), Hàng Gòn, Dầu Giây (Đồng Nai) với các loại hình công cụ khá điển hình của thời đại đá cũ như rìu tay, công cụ chặt thô, … Cùng các di tích cổ sinh khác chứa đựng hóa thạch của răng người vượn, quần động vật Pleistocene (Cánh Tân) ở Lạng Sơn, Yên Bái, Nghệ An, … là những chứng cứ khoa học khoa học xác thực chứng minh người nguyên thủy từng tồn tại, sinh sống trên đất Việt Nam từ thời đồ đá cũ cách nay khoảng 30 – 40 vạn năm.
Đến cuối thế Cánh Tân cách ngày nay khoảng 1 vạn rưỡi đến 3 vạn năm, các di tích thuộc hậu kỳ đá cũ đã được phát hiện phổ biến, trên diện rộng hơn ở Việt Nam. Đại diện tiêu biểu là hai nền văn hóa khảo cổ: Văn hóa Thần Sa (Thái Nguyên) và Văn hóa Sơn Vi (Phú Thọ). Hai văn hóa khảo cổ hậu kỳ đá cũ này có cùng đặc điểm là sử dụng đá cuội để chế tác công cụ nhưng với những kỹ nghệ khác nhau. Kỹ nghệ mảnh, hiện vật đặc trưng là công cụ mảnh tước có tu chỉnh ở Văn hóa Thần Sa và kỹ nghệ hạch với công cụ đặc trưng ình múi bưởi, công cụ 1/4 viên cuội ở Văn hóa Sơn Vì.
Các di tích thuộc sơ kỳ thời đại đồ đá mới cách ngày nay khoảng trên dưới 1 vạn năm ở Việt Nam cơ bản bằm trong thể Holocene (Toàn Tâ). Các nền văn hóa tiêu biểu thuộc giai đoạn này là Văn hóa Hòa Bình, Văn hóa Bắc Sơn. Đây là những nền văn hóa khảo cổ nổi tiếng thế giới, có địa bàn phân bố rộng ở vùng núi Bắc Việt Nam và hầu hết các nước Đông Nam Á. Cư dân Hòa Bình, Bắc Sơn cư trú trong hang động, mái đá gắn với thung lũng cùng hệ thống sông suối nhỏ. Sự xuất hiện của đồ gốm, các loại hình công cụ đặc trưng như công cụ hình đĩa (Sumatralith) của Văn hóa Hòa Bình, rìu mài lưỡi, đấu Bắc Sơn, … có chức năng sử dụng chuyên biệt kết hợp với kỹ thuật buộc ghép cán cùng kết quả phân tích bào tử phấn hoa là những bằng chứng thuyết phục về sự ra đời của nền nông nghiệp sơ khai ở khu vực này. Nhiều nhà nghiên cứu trên thế giới qua nghiên cứu Văn hóa Hòa Bình, Văn hóa Bắc Sơn đã cho rằng Đông Nam Á là một trong những trung tâm phát minh nền nông nghiệp trồng trọt sớm trên thế giới.