Bài viết đăng trong mục ”Ý kiến độc giả”
Gần một tháng nay, sau khi các báo bàn tính với nhau, báo nào cũng lên giá mỗi số là 8 xu hết thảy. Sự lên giá báo nầy thật là một sự khổ tâm, một điều vạn – bất – đắc – dĩ của chúng tôi, tưởng các bạn độc giả cũng đã chán biết.
Hôm nay chúng tôi lấy làm mau mắn tiếp được bức thơ của một ông bạn độc giả là ông Trần Nhựt Tân, dân lao động ở Saigon gởi tới tỏ bày ý kiến về sự lên giá báo rất rành rẽ, và hữu lý, riêng phần chúng tôi cũng chịu cho lời ông Tân là phải, song các bạn đồng nghiệp chúng tôi thì sao?
Vì hai chữ ”thì sao” ấy, mà chúng tôi đăng bức thơ của ông Tân ra dưới đây để chất chánh các bạn đồng nghiệp vậy.
SÀI THÀNH NHẬT BÁO
Bức thơ kính gởi cho quí ngàu chủ báo quốc âm Saigon
Thưa quí ngài,
Trước khi đem giá bào từ 5 lên 8 xu mỗi số, tôi chắc quí ngài cũng dùng dằng không nỡ, bàn tính nhiều phen, khi dòm thấy sự thế không thể đứng được, quí ngài mới rập nhau, nhứt luật thi hành theo giá mới: tờ báo 8 xu!
Tôi là một tên dân lao động, lao động mà ham đọc báo. Ai không biết ra sao, chớ tôi thì tôi cứ coi cơm là vật để nuôi sống xác thịt, báo là đồ bổ dưỡng tinh thần, trong 2 món ấy, ngày nào thiếu một món là không được ngay. Vì cớ ấy, hôm nay tôi xin vì quí ngài là chủ báo, vì anh em lao động là độc giả, phô bày ý kiến hèn mọn, xin quí ngài xét lạ thử coi, và nếu hạ được giá báo xuống 6 xu thì quí lắm.
Tờ báo sở dĩ mà phải lên 8 xu thật cũng vì giấy mắc, in mắc, mà xét cho thấu đáo thì lại tại người lãnh bán báo lẻ ăn huê hồng nặng quá. Bán một tờ báo nếu so sánh với cái công làm ra được tờ báo thì có gì đâu, thế mà trong 8 xu, anh em đã ăn huê hồng hết hai xu, tính ra hơn 20% thật là nhiều lắm.
Bị bọn người lãnh bán báo lẻ, ăn huê hồng nặng mà tờ báo phải lên giá tới 8 xu, thiệt hại cho độc giả không biết là bao nhiêu, mà cũng thiệt hại cho nhà báo chẳng phải ít nữa. Nếu chỗ nghe của tôi không lầm, thì gần một tháng nay, báo nào cũng ế, cũng mất độc giả đến số trăm số ngàn, thiệt hại cả hai bên rất lớn. Nhà báo ít người mua mất lợi, dân không đọc được báo dân hèn, thế thì bây giờ chủ báo với độc giả phải tính làm sao mà giải quyết cho xong mới phải.
Tôi xin đem tờ báo lên 6 xu là vừa.
Tại sao lên 6 xu? Lên 6 xu để chủ báo được 5 xu, người bán báo được 1 xu, là cân phân cả đôi đàng.
Vả lại bán theo giá ấy, người lãnh bán báo lẻ cũng còn lời được 20%, cũng là nhiều rồi, vì bán một tờ báo không phải như bán một cuốn truyện, một cuốn sách chi, mà phải mất nhiều công phu khó nhọc.
Phương chi đối với người bán báo lẻ, chỉ có vài mươi người, còn đối với độc giả đến số ngàn số muôn, các ngài lại càng nên bớt số tiền huê hồng của các ảnh, là số ít người, hơn là tăng giá mắc, làm chinh lòng phần đông là hết thảy đồng bào trong nước, có phải là khó khăn, nguy hiểm cho tờ báo hơn chăng?
Phương chi trong việc thương mãi, bất câu là thứ gì, càng bán rẻ chừng nào càng hay chừng nấy, thì sự bán báo, tôi tưởng quí ngài cũng sẵn lòng muốn bán rẻ, muốn cho có nhiều độc giả, chớ có cầu bán mắc làm chi, hà là bán rẻ mà bán được nhiều, lợi ít mà thành lợi nhiều, chẳng hơn là bán mắc, lợi nhiều mà bán ít, lợi ít sao?
Ví dụ như trước kia, một người lãnh bán báo lẻ, bán mỗi ngày được có 100 số, lời 2 p.00 đến khi bán rẻ, mội số lời 1 xu, mà mỗi ngày bán được 20 số, có phải chăng cũng lời được 2 p.00 mà cả hai bên đều thỏa thuận về hai chăng?
Tờ báo lên 8 xu là mắc! Cái mắc ấy tôi xin chia ra làm ba phần, mỗi phần 1 xu, và mỗi hạng người đều phải ép mình mà chịu sự thiệt hại ấy thì mới là vẹn toàn được:
1 – Tờ báo trước kia bán 5 xu, bây giờ lên 6 xu, độc giả phải chịu 1 xu lên giá ấy.
2 – Người bán báo lẻ trước kia bán tờ báo 8 xu, ăn huê hồng được 2 xu, bây giờ bán sụt xuống 6 xu, ăn huê hồng 1 xu, mất 1 xu, phải chịu thiệt hại 1 xu ấy.
3 – Trước kia báo bán 8 xu, trừ huê hồng 2 xu cho người lãnh bán, chủ báo còn lại 6 xu, bây giờ báo bán 6 xu, trừ 1 xu huê hồng cho người lãnh bán, chủ báo còn lại 5 xu, mất mỗi tờ báoớ xu, chủnha2h báo phải chịu thiệt hại 1 xu ấy.
Cứ như trên đây mà tính thì muốn lên giá báo cho vừa với nạn giấy mắc, mực mắc, in mắc, thì cả ba hạng người nói trên phải ”hi sanh” mỗi người 1 đồng xu nhỏ mới được; mà nếu cả ba hạng đều chịu ”hi sanh” như vậy tất nhiên là đã giải quyết được sự lên giá báo rồi chớ có gì đâu?
Hồi nầy đồng bào ta đang ham đọc báo, tôi xin quí ngài nên thừa chỗ ham muốn của quốc dân mà làm cho số người đọc báo càng ngày càng nhiều thêm, không nên vì mấy mươi người bán báo lẻ muốn ăn huê hồng thiệt nhiều mà làm cho số độc giả các báo tiêu mòn. Chẳng những là thiệt hại cho quí ngài là chủ nhà báo, mà cũng thiệt hại cho nền tấn hóa, sự kiến văn của quốc dân ta vậy.
Ý kiến thấp hèn, lời lẽ thô sơ, kính dưng quí ngài nghiệm xét.
TRẦN NHỰT TÂN
Độc giả báo SÀI THÀNH